Ιστορικά, ο βουδισμός [Κιν.: Fójiào 佛教] ξεκίνησε από τις διδασκαλίες του Σιντάρθα Γκόταμα [Κιν.: qiáo dá mó 喬答摩]. Ο Σιντάρτα, είναι επίσης συνήθως γνωστός και ως Σάκιαμουνι, που σημαίνει ο «σοφός της φυλής των Σάκια» [Κιν.: shì jiā móu ní 釋迦牟尼], αλλά και ως Τατάγκατα που σημαίνει «εκείνος που ήρθε» [Κιν.: rú lái 如來]. Περί το 500 Π.Κ.Ε. γεννήθηκε ένας πρίγκιπας [Κιν.: πρίγκηπας sijia shì jiā 釋迦] στη φυλή των Σακία, που κατοικούσε βόρεια της Ιερής Πόλης Μπενάρες, στις όχθες του ποταμού Γάγκη, στη πόλη Καπίλαβαστου [Κιν.: fù chéng 父城 ή jié bǐ luó fá sū dǔ 劫比羅伐窣堵]. Στην ηλικία των 29 ετών, βαθιά προβληματισμένος με τα βάσανα που είδε γύρω του, απαρνήθηκε την προνομιούχο ζωή του, τη σύζυγο και το παιδί του, και έφυγε για να ζήσει με τους ασκητές [Κιν.: shā mén 沙門] αναζητώντας τη κατανόηση. Μετά από 6 έτη προσπάθειας κατάλαβε τελικά την έννοια της Φώτισης κάτω από το θρυλικό δέντρο Μπόντι [Κιν.: shě mó 舍摩].

Μετά από αυτό το γεγονός αναγνωρίστηκε ως Βούδας, που σημαίνει «Αφυπνισμένος». Δίδαξε για περίπου σαράντα χρόνια και κατόπιν πέθανε στη Κουσίναγκαρα [Κιν.: jū shī nà chéng 拘尸那城], ένα αρχαίο βασίλειο-πόλη καντά στο σημερινό χωριό Κάισα, περίπου 300 χιλιόμετρα βόρεια της Πάτνα στη περιοχή του Ουτάρ Πραντές, στην Ινδία. Σύμφωνα με τη παράδοση της Μαχαγιάνα [Κιν.: dà chéng 大乘], ο Βούδας δεν πέθανε πραγματικά, επειδή ο Βούδας είναι μια πνευματική οντότητα αποκαλούμενη Νταρμακάγια [Κιν.: zì rán xū wú shēn 自然虛無身], που σημαίνει το πνευματικό ή απόλυτο σώμα του Βούδα. Μόνο η σωρός του Σιντάρθα Γκόταμα παρέμεινε, και κηδεύτηκε ως ο Βασιλεύς του Τροχού, Cakravarti [Κιν.: shù jiā luó 庶迦羅].

Το πρώτο κήρυγμα του Βούδα αναφερόταν στις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες [Κιν.: sì shèng dì 四聖諦] και την Ευγενή Οκταπλή Ατραπό [Κιν.: bā shèng dào 八聖道] και παραδόθηκε στο Άλσος των Δορκάδων, στο Μπενάρες, την όγδοη ημέρα του όγδοου μήνα [Κιν.: zhuǎn fǎlún rì 轉法輪日]. Δίδαξε ότι η κατάλληλη θρησκευτική πρακτική συνίσταται στην αποφυγή τόσο των απολαύσεων όσο και των αυστηρών στερήσεων, και αποκαλείται Μέση Οδός [Κιν.: zhōng dào 中道], γνωστή επίσης και ως το δόγμα του χρυσού κανόνα. Στις Τέσσερις Ευγενείς Αλήθειες, δήλωσε την αλήθεια του πόνου [Κιν.: kǔ gēn 苦根], την αιτία που προκαλεί τον πόνο, ότι ο πόνος μπορεί να πάψει και τα ορθά μέσα για να επιτευχθεί το τέλος του πόνου.

Το Τσαν είναι μια σύντμηση της λέξης Τσανά (chin.: chán nà 禪那], η οποία στην αρχαία ινδική γλώσσα Πάλι [Πάλι: jhāna] μεταφράζεται ως κατάσταση διαλογισμού, που είναι επίσης γνωστή και με τον αντίστοιχο Σανσκριτικό όρο Ντυάνα [Dhyana], που μεταφράζεται γενικότερα ως διαλογισμός. Στη Σχολή Τσαν, η Καλλιέργεια μέσω του Διαλογισμού [Κιν.: xiū xīn yǎng xìng 修心養性] αποτελεί τη βασική προϋπόθεση.

Η Σχολή του Βουδισμού Τσαν [Κιν.: chán fǎ 禪法] είναι η πρώτιστη μεταξύ των πέντε μεγάλων Διδασκαλικών Μεθόδων του Βουδισμού [Κιν.: wǔ zōng bìng jìn 五宗並進], που είναι Διαλογισμός, Διδασκαλία, Εσωτερισμός, Πειθαρχία και Αγνή Γη [Κιν.: chán jiào mì lǜ jìng 禪, 教, 密, 律, 淨]. Ως ξεκίνημα της Σχολής Τσαν, θεωρείται η άφιξη του Ινδού βουδιστή μοναχού Μποτιντάρμα [Κιν.: pú tí dá mó 菩提達磨], στη νότια Κίνα. Ο Μποτιτάρμα ανήκε στη βουδιστική σχολή της Λάνκα [Κιν.: lán kǎ 蘭卡], η οποία στηριζόταν στο κείμενο της Λανκαβατάρα Σούτρα [Κιν.: léng jiā jīng 楞伽經], και ασχολούνταν κυρίως με τη μελέτη του μυαλού, τόσο της απόλυτης φύσης του, όσο και της εξελιγμένης φύσης του. Σύμφωνα με την παράδοση, αυτές είναι και οι πραγματικές λέξεις του Βούδα, όταν εκείνος επισκέφτηκε τη Κεϋλάνη, τη σημερινή Σρι Λάνκα. Η σχολή αυτή έγινε γνωστή στη συνέχεια ως η Σχολή Τσαν.

Λέγεται ότι ο Μποτιντάρμα έζησε και δίδαξε στη βόρεια Κίνα για περίπου πενήντα χρόνια. Οι πρώτοι ασκούμενοι της Σχολής Λάνκα διακρίνοντας για την ασκητική ζωή, καθώς ζούσαν μακριά από τις κατοικημένες περιοχές.

Το Τσαν συνδέθηκε περισσότερο με τη Φώτιση [Κιν.: guān zhào 觀照] παρά τον καθιστό διαλογισμό [Κιν.: zuò chán 坐禪]. Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Σουνγκ [Κιν.: sòng cháo 宋朝 960 ~ 1279 Κ.Ε.], το Τσαν ήταν συνώνυμο του Βουδικού Νου και όχι με το καθιστό διαλογισμό.

Γύρω στο 1200 Κ.Ε. ο βουδισμός Τσαν εξαπλώθηκε από την Κίνα στην Ιαπωνία, όπου σήμερα είναι γνωστό ως βουδισμός Ζεν με την ιδιαίτερη ιαπωνική μορφή.

Τι είναι το Τσαν;

Με την ερώτηση αυτή ουσιαστικά ρωτάμε: «ποια είναι η θεμελιώδης φύση του νου;»

Η ερώτηση διεισδύει στην καρδιά του θέματος και μπορεί να απαντηθεί μόνο σε μία στιγμή αναλαμπής ενδόμυχης διαίσθησης, στην οποία η αλήθεια του νου [Κιν.: miào fǎ lián huá fǎ huá 妙法蓮華法華] φαίνεται να είναι το υπόστρωμα της ύπαρξης.

Όσον αφορά το ρόλο της πρακτικής, ή αυτό που εννοούν οι ακόλουθοι του Κινέζικου Τσαν με τη λέξη «καλλιέργεια» [Κιν.: xiū xìng 修性], το Τσαν είναι παράδοξα η καλλιέργεια της μη καλλιέργειας, αναγνωρίζοντας ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να αφαιρέσουμε την αυταπάτη [Κιν.: yuán fù duàn 緣縛斷] της μη-Φώτισης για να έχουμε τη Φώτιση.

Ένα από τα κεντρικά σημεία του Τσαν είναι διαισθητική κατανόηση [Κιν.: mò huì 默會]. Όταν φθάνουμε να αντιληφθούμε τη θεμελιώδη φύση του νου [Κιν.: dào xīn 道心], το Τσαν είναι η εξέχουσα λογική. Από την άλλη μεριά, όταν προσπαθήσουμε να εξετάσουμε τη φύση του νου μέσω των συναισθημάτων [Κιν.: qíng 情], του εγώ, των διανοητικών εικόνων, και των ασυνάρτητων ιδεών που βασίζονται στην αντίληψη των αισθήσεων, το Τσαν φαίνονται ως ανοησία. Επειδή όλα τα πράγματα προκύπτουν από το Μυαλό [Κιν.: yī qiè yī xīn shi 一切一心識], το Μυαλό δεν μπορεί να μετρηθεί μέσω των δικών του δημιουργημάτων, επειδή τα τελευταία δεν είναι τόσο τέλεια όσο το Μυαλό το ίδιο. Από την άλλη μεριά, σε άμεση συγχώνευση με το Μυαλό όλα έχουν τέλειο νόημα ακριβώς όπως είναι, καθώς προκύπτουν από το Μυαλό. Όλα τα πράγματα αποκαλύπτουν έτσι την καθαρή λειτουργία του Βουδικού Νου.